Κύπρος: από την άνθηση στη διάσωση

Σύμφωνα με τον συντάκτη, ένας από τους παράγοντες που ίσως επέτρεψε την εκδήλωση της κρίσης ήταν η υπερβολική εμπιστοσύνη στην ισχύ της κυπριακής οικονομίας εξαιτίας μίας περιόδου 35 ετών με σχεδόν συνεχή και δυνατή ανάπτυξη. Αυτό οδήγησε στη λήψη κακών αποφάσεων από την κυβέρνηση αναφορικά με τα δημόσια οικονομικά, όπως η ραγδαία αύξηση των δαπανών για το κράτος πρόνοιας και η καθυστέρηση στην κατάληξη σε μια συμφωνία διάσωσης.

Η έκθεση αναφέρει πως η καθυστέρηση της τότε κυβέρνησης να αναλάβει δράση για την αποτροπή της κρίσης ήταν ένα λάθος, το οποίο έγινε χειρότερο λόγω της καθυστερημένης προσφυγής για βοήθεια στην ΕΕ. Ο συντάκτης εκτιμά πως η κυπριακή κυβέρνηση έπρεπε να είχε διαπραγματευθεί τη λήψη βοήθειας το καλοκαίρι του 2011 αντί για την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων τον Μάρτιο του 2013. Η καθυστέρηση αυτή σήμαινε την αύξηση του δανεισμού χρημάτων μέσω του μηχανισμού έκτακτης παροχής ρευστότητας (ELA) από την ΕΚΤ στον κυπριακό τραπεζικό τομέα.

Επισημαίνονται παράλληλα ορισμένες αποφάσεις που είχαν υιοθετηθεί τα χρόνια προ του ξεσπάσματος της κρίσης, όπως η αύξηση των δαπανών για την κοινωνική πολιτική, οι οποίες επιβάρυναν τα δημόσια οικονομικά. Σε μία περίοδο τεσσάρων ετών, σημειώνεται, το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ αυξήθηκε από 48% σε 78%, προκαλώντας μη βιώσιμη αύξηση των κυβερνητικών ελλειμμάτων σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Η έκθεση συνάγει επίσης ότι η Κεντρική Τράπεζα δεν αναγνώρισε την ριψοκίνδυνη ραγδαία αύξηση της χορήγησης δανείων από τις τράπεζες, με εγγύηση συνήθως ακίνητα. Μεταξύ του 2010 και του 2012 συνολικά ο δανεισμός από τις τράπεζες αυξήθηκε κατά περίπου 50%. Αναφέρεται ότι η ζήτηση από αγοραστές ακινήτων από χώρες όπως η Βρετανία και η Ρωσία είχε οδηγήσει σε αύξηση των τιμών στην αγορά κατοικίας μετά την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ το 2004. Όταν η οικονομία άρχισε να κλονίζεται, οι τιμές άρχισαν να πέφτουν. Έτσι προκλήθηκε έκθεση των τραπεζών σε δάνεια που αντιμετώπιζαν τον κίνδυνο να μην αποπληρωθούν.

Αναφέρεται επίσης ότι όπως έδειξε μεταξύ άλλων η άσκηση PSI στην Ελλάδα και οι επιπτώσεις που αυτή είχε στον κυπριακό τραπεζικό τομέα, οι Ευρωπαίοι και εθνικοί ηγέτες δεν εκτίμησαν επαρκώς τις διαστάσεις της κρίσης. Γίνεται επίσης αναφορά σε απώλεια ανταγωνιστικότητας της κυπριακής οικονομίας προ της κρίσης και στην επίδραση του άσχημου ευρωπαϊκού οικονομικού περιβάλλοντος, ιδίως του ελληνικού στο οποίο ήταν υπερβολικά εκτεθειμένες οι κυπριακές τράπεζες.

Ο κ. Μιχαηλίδης, πρώην μη εκτελεστικό μέλος του Δ.Σ. της Κεντρικής, δήλωσε ότι η έρευνα καταδεικνύει πως από το 2010 το πρόβλημα χρέους της Κύπρου μεγάλωνε και ότι η κυβέρνηση αντέδρασε καθυστερημένα. «Το αποτέλεσμα είναι ότι η Κύπρος αντιμετώπισε την πραγματική προοπτική της χρεοκοπίας και του να υποχρεωθεί σε έξοδο από την ευρωπαϊκή νομισματική ένωση. (…) Τα πορίσματά μας μπορούν να χρησιμοποιηθούν από κυβερνήσεις χωρών εντός και εκτός ευρωζώνης για να διδαχθούν μαθήματα σχετικά με το πώς να αποτρέψουν και να διαχειριστούν κρίσεις με αποτελεσματικό τρόπο», πρόσθεσε ο κ Μιχαηλίδης.