Έκθεση EASO για το άσυλο 2021: ανθεκτικά τα συστήματα ασύλου των ΚΜ στην πανδημία - στοιχεία για την Κύπρο

Την ανθεκτικότητα των συστημάτων ασύλου πολλών χωρών της ΕΕ παρά την πανδημία, υπογραμμίζει η φετινή έκθεση της EASO για την κατάσταση των συστημάτων ασύλου στην ΕΕ. Η έκθεση καταγράφει ότι διατέθηκαν πόροι για την προσαρμογή των μεθόδων εργασίας, την εφαρμογή ψηφιακών λύσεων και τη μείωση των εκκρεμοτήτων, ωστόσο, παρουσιάστηκαν και ελλείψεις, ιδίως στις συνθήκες υποδοχής, τις χαμηλές επιστροφές στις χώρες προέλευσης και την επανεγκατάσταση.

Σύμφωνα με την έκθεση που δόθηκε σήμερα στη δημοσιότητα, για πρώτη φορά από το 2017, εκδόθηκαν περισσότερες αποφάσεις για τις πρωτοβάθμιες αιτήσεις ασύλου το 2020 σε σχέση με τις νέες αιτήσεις (534.500 αποφάσεις συνολικά). Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το απόθεμα των αιτήσεων που περιμένουν απόφαση να μειωθεί κατά 18% σε σύγκριση με το 2019 (773.600 αιτήσεις εκκρεμούν έως το τέλος του έτους σε σύγκριση με 942.100 στο τέλος του 2019).

Σε σχέση με την Κύπρο, η έκθεση καταγράφει ότι το 2020 υπήρξαν 7 440 αιτήσεις ασύλου -45% λιγότερες από το 2019, που αναλογούν στο  1.5% των ετήσεων στην ΕΕ  (11η θέση μεταξύ των 27), το 24% των οποίων έγιναν από Σύρους.

Οι υποθέσεις που εκκρεμούσαν στο τέλος του 2020 ήταν 19 590, αυξημένες κατά  +4% από το 2019, και αντιστοχοιχούν στο 2.5% του συνόλου της ΕΕ (8η θέση μεταξύ των 27), εκ των οποίων το 22% έγινε από Σύρους.

Στην Κύπρο έγιναν ατήσεις και από 190 ασυνόδευτους ανήλικους, -66% λιγότερες από το 2019, 1.3% του συνόλου της ΕΕ (13η θέση μεταξύ των 27), εκ των οποίων το 63% από Σύρους.

Η Κύπρος εξέδωσε 3 375 πρωτοβάθμιες αποφάσεις το 2020, +3% περισσότερες από το 2019, το 0.6% του συνόλου της ΕΕ (11η θέση) και το 43% αφορούσε Σύρους. Η Κύπρος απέδωσε το καθεστώς πρόσφυγα σε 150 άτομα (όπως και το 2019), κάτι που αναλογεί στο 0,1% των αποφάσεων στην ΕΕ (17η στους 27 ) και το 20% αφορούσε Παλαιστήνιους.

Επιπλέον απέδωσε σε 1 530 άτομα καθεστώς επικουρικής προστασίας, +33% από το 2019, στο 3,0% του συνόλου της ΕΕ, (6η θέση), το 93% σε Σύρους.

Η Κύπρος απέρριψε 1 695 άτομα, -14% λιγότερα από το 2019, στο 0,5% της ΕΕ (12η θέση), το 32% αφορούσε Πακιστανούς.

Το ποσοστό αναγνώρισης στην Κύπρο το 2020 ήταν 50%, αναφέρει η έκθεση.

Η έκθεση καταγράφει ότι το 2020 σημειώθηκε ο χαμηλότερος αριθμός αιτήσεων ασύλου στην ΕΕ + από το 2013. Οι 485.000 αιτήσεις με μείωση 32% σε σύγκριση με το 2019 (716.000) και μείωση 64% σε σύγκριση με την αιχμή του 2015 (1,4 εκατομμύρια), κυρίως λόγω της περιορισμένης κινητικότητας, παρά λόγω μείωσης του αριθμού των ατόμων που χρειάζονται διεθνή προστασία.

Επιπλέον, παρά τη μείωση του συνολικού αριθμού αιτήσεων, ορισμένες χώρες σημείωσαν αύξηση. Συγκεκριμένα, υπήρξαν περισσότερες αφίξεις κατά μήκος των δρομολογίων της Δυτικής Αφρικής, της Κεντρικής Μεσογείου και των Δυτικών Βαλκανίων από ό, τι το 2019. Η Ρουμανία σημείωσε αύξηση κατά 138% στον αριθμό των αιτήσεων, ακολουθούμενη από τη Βουλγαρία (+ 64%).

Ενώ τα δύο τρίτα όλων των αιτήσεων ασύλου το 2020 υποβλήθηκαν σε τρεις μόνο χώρες: Γερμανία (122.000), Γαλλία (93.000) και Ισπανία (89.000), ο αντίκτυπος των αφίξεων αυξήθηκε για τις χώρες στα εξωτερικά σύνορα. Η Κύπρος, η Ελλάδα και η Μάλτα εξακολούθησαν να υφίστανται τη μεγαλύτερη πίεση να δεχτούν και να φιλοξενήσουν αιτούντες άσυλο.

Μόλις πάνω από τα δύο πέμπτα (42%) όλων των αποφάσεων παρείχαν κάποια μορφή προστασίας πρωτοδίκως το 2020 (224.000). Μέσα στις θετικές αποφάσεις που εξέδωσαν οι αρχές, το 50% των αιτούντων άσυλο έλαβε καθεστώς πρόσφυγα, 27% ανθρωπιστική προστασία και 23% επικουρική προστασία.

Οι υπήκοοι της Ερυθραίας, της Συρίας και της Βενεζουέλας συνέχισαν να λαμβάνουν θετικές αποφάσεις συχνότερα πρωτοδίκως (αναφέρεται ως το ποσοστό αναγνώρισης). Το ποσοστό αυξήθηκε με την πάροδο του χρόνου για τους αιτούντες από το Αφγανιστάν (από 48% το 2017 σε 60% το 2020), τη Νικαράγουα (6% έως 25%) και τη Λευκορωσία (από 12% σε 30%).

Η έκθεση καταγράφει ακόμη ότι τα κράτη μέλη προσάρμοσαν γρήγορα τις διαδικασίες ασύλου τους, μεταξύ άλλων μέσω της χρήσης ψηφιακών εργαλείων. Οι εθνικές αρχές ασύλου εστίασαν στη μείωση των καθυστερήσεων και στην έκδοση νέων κατευθυντήριων γραμμών για τη βελτίωση των πρακτικών, για παράδειγμα για τον έγκαιρο εντοπισμό των ανηλίκων και την ταχύτερη πρόσβαση σε νομική συνδρομή.

EASO και η Κομισιό, σημειώνεται ότι, εξέδωσαν πρακτικές οδηγίες για τα κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένης της διεξαγωγής απομακρυσμένων εγγραφών και συνεντεύξεων. Η EASO διπλασίασε επίσης την παραγωγική της λειτουργική υποστήριξη το 2020 και ξεκίνησε μια νέα επιχείρηση στην Ισπανία στο τέλος του έτους.

Η έκθεση σημειώνει ακόμη ότι για πρώτη φορά σε επτά χρόνια, το πρόγραμμα επανεγκατάστασης της ΕΕ παρουσίασε σημαντική μείωση (-58% από το 2019) στον αριθμό των προσφύγων που μεταφέρθηκαν στην Ευρώπη. Μέχρι το τέλος του έτους, οι περισσότερες χώρες δεν είχαν εκπληρώσει τις εθνικές τους ποσοστώσεις και ανέβαλαν τις χορηγήσεις τους στο επόμενο έτος. Ωστόσο, οι χώρες συνέχισαν τις προσπάθειές τους μέσω απομακρυσμένων συνεντεύξεων και επιλογών φακέλων.

Σχεδόν τα τρία πέμπτα (58%) των αποφάσεων για αιτήσεις ασύλου ήταν αρνητικά. Πολλές χώρες υιοθέτησαν νέα νομοθεσία και πολιτικές για τη βελτίωση της επιβολής και της σχέσης κόστους-αποτελεσματικότητας της διαδικασίας επιστροφής.

Τέλος καταγράφεται ότι οι αρχές αναδιάρθρωσαν τη στέγαση για να επιτρέψουν κοινωνικές αποστάσεις, αλλά ορισμένες χώρες είχαν ελάχιστο περιθώριο ελιγμών σε ήδη γεμάτα κέντρα υποδοχής.