Η Διατλαντική Συμφωνία Εμπορίου κι Επενδύσεων (TTIP) στο Ευρωπ. Κοινοβούλιο

Οι ΗΠΑ και η ΕΕ αντιπροσωπεύουν το μισό του παγκόσμιου εγχώριου προϊόντος και το ένα τρίτο του παγκόσμιου εμπορίου. Εάν τελικώς ευοδωθούν οι διαπραγματεύσεις, θα πρόκειται για τη μεγαλύτερη συμφωνία ζώνης ελεύθερου εμπορίου στην ιστορία, η οποία θα σηματοδοτήσει νέα δεδομένα στο παγκόσμιο εμπόριο. Παρόλο που οι δυο εταίροι έχουν ήδη διμερή συμφωνία χαμηλών δασμών, η Διατλαντική Συμφωνία αναμένεται να διευρύνει τις οικονομικές τους σχέσεις πέρα από τους τελωνειακούς φραγμούς στοχεύοντας στην ώθηση της ανάπτυξης και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.
Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ της Κομισιόν και της αμερικανικής κυβέρνησης ξεκίνησαν τον Ιούλιο του 2013. Μετά από εννέα γύρους διαπραγματεύσεων, η διαδικασία βρίσκεται ακόμα στα μισά του δρόμου, με την αμερικανική κυβέρνηση και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ευελπιστούν σ’ επίτευξη της συμφωνίας πριν το τέλος της θητείας του προέδρου Μπαράκ Ομπάμα, τον Ιανουάριο του 2017.
Ομολογουμένως, η Διατλαντική  Συμφωνία είναι μια φιλόδοξη συμφωνία, την οποία υποστηρίζει το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα και οι Συντηρητικοί-Μεταρρυθμιστές. Επιφυλακτική παραμένει μια μερίδα των Σοσιαλδημοκρατών και Φιλελευθέρων, ενώ αρνητικοί είναι οι Πράσινοι κι η Αριστερά. Οι αντιδράσεις ποικίλουν στους κόλπους του ΕΚ ως προς τη διαδικασία και την αναγκαιότητα μιας τέτοιας σύμβασης. Οι πολέμιοι της συμφωνίας κρούουν το καμπανάκι για υπονόμευση των αυστηρών προτύπων της ΕΕ σε θέματα δημόσιας υγείας του Ευρωπαίου πολίτη, ασφάλειας στην κατανάλωση τροφίμων και προστασίας του περιβάλλοντος, κατακλυσμό της ευρωπαϊκής αγοράς από αμερικανικά προϊόντα με Γενετικά Τροποποιημένους Οργανισμούς, άνιση μεταχείριση των εργαζομένων και μη προστασία των επενδυτών κι άρση της προστασίας των προσωπικών δεδομένων μέσω του ηλεκτρονικού εμπορίου.
Στις 28 Μαΐου η Επιτροπή Διεθνούς Εμπορίου του ΕΚ σε σχέδιο σύστασής της, το οποίο υπερψηφίστηκε στην Ολομέλεια τον Ιούλιο, έθεσε επί τάπητος τους προβληματισμούς για την εξέλιξη των διαπραγματεύσεων σε σχέση με τη διατήρηση των ευρωπαϊκών κανόνων και τη διευθέτηση των εμπορικών διαφορών μεταξύ επενδυτή-κράτους. Μη διαπραγματεύσιμη θεωρείται από το ΕΚ οποιαδήποτε πρόνοια η οποία θα ισοδυναμεί με χαλάρωση των ευρωπαϊκών προτύπων και άρση της προστασίας των προσωπικών δεδομένων του κάθε ευρωπαίου πολίτη. Πάγια θέση επίσης εξακολουθεί να είναι η μεγαλύτερη διαφάνεια στις διαπραγματεύσεις των δυο μερών και η πρόσβαση των ευρωβουλευτών στα έγγραφα, ώστε να διασφαλιστούν τα υψηλά επίπεδα προστασίας των καταναλωτών, της υγείας, της ασφάλειας και του περιβάλλοντος. Στην Ολομέλεια Σεπτεμβρίου ο Γιούνκερ αναφερόμενος στο θέμα της διαφάνειας επεσήμανε ότι οι διαπραγματεύσεις θα πρέπει να διεξαχθούν με σοβαρότητα κι ότι η δημοσίευση στην άλλη πλευρά των θέσεων της ΕΕ δεν πρόκειται να φέρει την καλύτερη συμφωνία για την Ευρώπη.
Αγκάθι στις διαπραγματεύσεις αποτελεί ο μηχανισμός επίλυσης διαφορών μεταξύ επενδυτών και κρατών και το σύστημα των διαιτητικών δικαστηρίων. Οι ΗΠΑ ζητούν όπως περιληφθεί στη συμφωνία η ρήτρα προστασίας του επενδυτή. Σε μια τέτοια περίπτωση θα δίνεται το δικαίωμα στις αμερικανικές εταιρείες στην Ευρώπη να οδηγούν στα δικαστήρια τα ευρωπαϊκά κράτη των οποίων η νομοθεσία προνοεί για την ασφάλεια των τροφίμων, του περιβάλλοντος και τους όρους απασχόλησης, με τη δικαιολογία ότι εμποδίζουν τις ελεύθερες εμπορικές συναλλαγές.
Από την άλλη, η Ευρώπη αναμένεται ν’ αποκομίσει πολλαπλά οφέλη από τη συμφωνία, τόσο για την ενθάρρυνση των εξαγωγών όσο και των επενδύσεων οι οποίες με τη σειρά τους θα δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας. Οι ένθερμοι υποστηρικτές της συμφωνίας εκτιμούν ότι με την ώθηση στο εμπόριο, η ΕΕ θα μπορέσει να καλύψει την πτώση της αγοραστικής ζήτησης στην οικονομία της, αποτέλεσμα της ύφεσης και των πολιτικών λιτότητας.
Ανεξάρτητη έκθεση της Κομισιόν κατέδειξε ότι η Συμφωνία μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη της οικονομίας της ΕΕ κατά 119 δις ευρώ ετησίως, στην αύξηση του ΑΕΠ κατά 0.5%, στην αύξηση των εξαγωγών από την Ευρώπη στις ΗΠΑ κατά 28% και τη δημιουργία 2 εκατ. θέσεων εργασίας. Για ένα σπιτικό των τεσσάρων ατόμων, εκτιμάται ότι θα υπάρχει ετήσιο κέρδος 545 ευρώ.
Η εκπρόσωπος της Φωνής  των Ευρωπαϊκών Επιχειρήσεων, σε πρόσφατη τοποθέτησή της σε σεμινάριο για την TTIP στο ΕΚ έθεσε το ζήτημα στην ουσιαστική του διάσταση. Τόνισε ότι η Διατλαντική συμφωνία είναι σημαντική γιατί μεταξύ άλλων θα εξασφαλιστεί η επανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας μέσω της ροής του εμπορίου και θα δοθεί η δυνατότητα στις ΜΜΕπιχειρήσεις να επενδύσουν και να εξαγάγουν τα προϊόντα τους στις ΗΠΑ, η οποία σήμερα είναι αποτρεπτική εξαιτίας του κόστους και της έλλειψης πόρων. Τουλάχιστον γεωπολιτικά, η συμφωνία για την ΕΕ είναι τεράστιας σημασίας ως προς την στρατηγική της Ενεργειακής Ένωσης, καθώς θα εξασφαλίσει πρόσβαση στην αμερικανική αγορά ενέργειας και στην προμήθεια αργού πετρελαίου και υγροποιημένου ΦΑ.
Ο δρόμος για την επίτευξη της συμφωνίας είναι ακόμα μακρύς και δεν προβλέπεται εύκολος. Το στοίχημα των διαπραγματεύσεων για τους δυο εταίρους είναι να βρεθεί η χρυσή τομή στην υιοθέτηση προνοιών που θα κατοχυρώνουν την πρόσβαση στις εκατέρωθεν αγορές, τη σύγκλιση των εμπορικών κανονισμών και την υιοθέτηση νέων κανόνων που θα διέπουν τις διμερείς σχέσεις των δυο μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου.

*Η Ευαγγελία Ματθοπούλου είναι υποψ. Διδάκτωρ Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας - ερευνήτρια