Αντισυνταγματική η δημοσιοποίηση των δηλώσεων συζύγων αξιωματούχων

Αυτό έκρινε σήμερα το Ανώτατο Δικαστήριο εκδίδοντας την απόφαση του σε δύο αναφορές του Προέδρου της Δημοκρατίας που αφορούν η μια τον περί του Προέδρου, των Υπουργών και των Βουλευτών της Κυπριακής Δημοκρατίας (Δήλωση και Έλεγχος Περιουσίας) (Τροποποιητικός) Νόμο του 2016 και η άλλη τον περί Ορισμένων Αξιωματούχων της Κυπριακής Δημοκρατίας (Δήλωση και Έλεγχος Περιουσίας) (Τροποποιητικός) Νόμο του 2016.

Το Δικαστήριο απεφάνθη ότι οι Νόμοι είναι συνταγματικοί πλην το μέρος του νέου άρθρου 8 των υπό Αναφορά Νόμων ως προς την υποχρέωση δημοσιοποίησης των στοιχείων των συζύγων και των ανηλίκων τέκνων.

Σε σχέση με τον περί του Προέδρου, των Υπουργών και των Βουλευτών της Κυπριακής Δημοκρατίας (Δήλωση και Έλεγχος Περιουσίας) (Τροποποιητικός) Νόμο του 2016, το Ανώτατο καλείτο να γνωματεύσει ως προς τη συμβατότητα του συγκεκριμένου Νόμου με το Άρθρο 15 του Συντάγματος, όπως αυτό διαμορφώθηκε μετά την Ένατη Τροποποίηση του Συντάγματος, αλλά και προς την αρχή της αναλογικότητας.

Το Δικαστήριο αποφάσισε ότι η ίδια η δημοσιοποίηση των περιουσιακών δηλώσεων των συζύγων και των ανηλίκων τέκνων στην οικεία ιστοσελίδα της Βουλής των Αντιπροσώπων προδήλως αντίκειται προς το Άρθρο 15.2, εφόσον, δεν εμπίπτει εντός των αναγκαίων εκείνων μέτρων που θα μπορούσαν να ληφθούν εναντίον της διαφθοράς στη δημόσια ζωή.

Σύμφωνα με την απόφαση, ενώ η επιβολή της υποχρέωσης για υποβολή δήλωσης εκ μέρους των συζύγων και των ανηλίκων τέκνων, δεν έχει τεθεί στο πλαίσιο της παρούσας Αναφοράς, η δημοσιοποίηση των δηλώσεων των ατόμων αυτών δεν μπορεί με κανένα τρόπο να αιτιολογηθεί, ούτε και αιτιολογείται.

«Οι σύζυγοι και τα ανήλικα τέκνα δεν συγκαταλέγονται στα πολιτικά εκτεθειμένα πρόσωπα και μάλιστα κατ` αυξημένο τρόπο, ώστε να επιβληθεί και επ` αυτών η υποχρέωση δημοσιοποίησης. Η πολιτική έκθεση των προσώπων εκείνων που εκουσίως αναλαμβάνουν την άσκηση δημοσίων αξιωμάτων, ώστε, κατ` επέκταση να συναινούν σε ένα ευρύτερο και ταυτόχρονα θεμιτό έλεγχο της ιδιωτικής και οικονομικής τους ζωής, επιφέροντας έτσι ανάλογο περιορισμό των δικαιωμάτων τους λόγω της εκ μέρους τους άσκησης σημαντικού μέρους ή τμήματος δημόσιας εξουσίας, με αντίστοιχη και πάλι θεμιτή αναδυόμενη ανάγκη πληροφόρησης των πολιτών (όλα αυτά αποτελούν τις αιτιολογικές σκέψεις του Προοιμίου του Νόμου), αφορούν τα πρόσωπα αυτά και μόνο και όχι τους συζύγους που έχουν τη δική τους αυτοτέλεια και ατομικότητα και, βεβαίως, το δικαίωμα να έχουν προσωπική περιουσία, ανεξάρτητη από την περιουσία των πολιτικώς εκτεθειμένων συζύγων», προστίθεται.

Η όποια δημοσιοποίηση των δηλώσεων τους, αναφέρει η απόφαση του Ανωτάτου, «δεν προσθέτει οτιδήποτε στον προληπτικό έλεγχο της διαφάνειας και της λήψης μέτρων εναντίον της διαφθοράς στη δημόσια ζωή. Αντιθέτως, επεμβαίνει ευθέως στα προσωπικά δεδομένα των συζύγων κατά τρόπο δυσανάλογο προς το προστατευόμενο δικαίωμα που ρητώς κατοχυρώνεται και διακηρύσσεται με την πρώτη παράγραφο του Άρθρου 15 του Συντάγματος».

Το Δικαστήριο αναφέρει περαιτέρω ότι «η υποβολή δήλωσης και για τα ανήλικα τέκνα αιτιολογείται εφόσον, παρά το ότι δεν ασκούν δημόσια εξουσία, όπως και οι σύζυγοι, αποτελούν μέρος του πυρήνα της οικογένειας του πολιτικώς εκτεθειμένου προσώπου, ώστε οι σκοποί της διαφάνειας και της λήψης μέτρων ενάντια στη διαφθορά να μην επιτυγχάνεται επαρκώς και αποτελεσματικώς στην απουσία άμεσης υποχρέωσης δηλώσεων και εκ μέρους των μελών της οικογένειας. Η δημοσιοποίηση, όμως, εκφεύγει του θεμιτού πλαισίου επίτευξης του στόχου».

«Από τη στιγμή που τα περιουσιακά στοιχεία θα αποκαλύπτονται μέσω των δηλώσεων και θα ελέγχονται από την Ειδική Κοινοβουλευτική Επιτροπή, ούτως ώστε τυχόν προβλήματα να εντοπίζονται και να διερευνώνται, η δημοσιοποίηση των δηλώσεων των συζύγων και των ανηλίκων τέκνων, δεν προσφέρει οτιδήποτε, ούτε και αιτιολογείται από την ανάγκη ύπαρξης διαφάνειας, διότι η διαφάνεια επιτυγχάνεται από την ίδια την υποβολή της δήλωσης και τον επ` αυτής έλεγχο. Η αρχή της αναλογικότητας κάμπτεται και διαβρώνεται με την ηλεκτρονική δημοσιοποίηση των στοιχείων ενός ατόμου που αποτελούν δεδομένα της προσωπικής του ζωής, έξω από το μέτρο που χρειάζεται για να εξυπηρετηθεί η διαφάνεια στη δημόσια ζωή, όταν το ίδιο το άτομο αυτό, δεν είναι άμεσα μέρος της», σημειώνεται.

Εν κατακλείδι, «αποτελεί τη Γνωμάτευση του Ανωτάτου Δικαστηρίου ότι το προαναφερόμενο μέρος του νέου άρθρου 8 του υπό Αναφορά Νόμου ως προς την υποχρέωση δημοσιοποίησης των στοιχείων των συζύγων και των ανηλίκων τέκνων, αντίκειται προς το Άρθρο 15 του Συντάγματος και την αρχή της αναλογικότητας και ως εκ τούτου είναι αντισυνταγματικό».

Σε σχέση με τον περί Ορισμένων Αξιωματούχων της Κυπριακής Δημοκρατίας (Δήλωση και Έλεγχος Περιουσίας) (Τροποποιητικός) Νόμος του 2016», ο Πρόεδρος ζητούσε με την αναφορά του γνωμάτευση από το Ανώτατο Δικαστήριο κατά πόσο ο Νόμος βρίσκεται σε αντίθεση και είναι ασύμφωνος με τα Άρθρα 15, 35, 122, 123, 124, 125, 169 και 179 του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Το Δικαστήριο παραπέμπει στη γνωμάτευση του στην προηγούμενη αναφορά ως προς την αντισυνταγματικότητα της προτεινόμενης ρύθμισης να δημοσιοποιούνται στην οικεία ιστοσελίδα της Βουλής των Αντιπροσώπων, οι δηλώσεις που θα πρέπει να υποβάλλονται από τους συζύγους και τα ανήλικα τέκνα του Προέδρου της Δημοκρατίας, των Υπουργών και των Βουλευτών της Δημοκρατίας.

«Όλα όσα εκεί αποφασίστηκαν, υιοθετούνται και επαναλαμβάνονται και στην παρούσα Γνωμάτευση και, χάριν οικονομίας λόγου, δεν χρειάζονται να εκτεθούν εκ νέου. Καλύπτουν τη νομοθετική ρύθμιση όσον αφορά τη δημοσιοποίηση των περιουσιακών στοιχείων των συζύγων και των ανηλίκων τέκνων των κατονομαζόμενων αξιωματούχων», σημειώνεται.

Το Ανώτατο επαναλαμβάνει ότι η δημοσιοποίηση των δηλώσεων των συζύγων και των ανηλίκων τέκνων των αξιωματούχων, όπως προβλέπεται στο άρθρο 8 του υπό Αναφορά Νόμου, αντίκειται και είναι ασύμφωνη με το Άρθρο 15 του Συντάγματος και την αρχή της αναλογικότητας και είναι αντισυνταγματική.

Περαιτέρω, είναι η Γνωμάτευση του Ανωτάτου Δικαστηρίου ότι η δια του Νόμου διεύρυνση του καταλόγου των προσώπων που προστέθηκαν στο Παράρτημα I, εκτός του Κύπριου Επίτροπου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Αρχιπρωτοκολλητή, είναι καθόλα συνταγματική και τα προστεθέντα αυτά άτομα οφείλουν να καταθέτουν δηλώσεις κατά τα άρθρα 3 και 4 του Νόμου.

Τα πρόσωπα που η Βουλή των Αντιπροσώπων περιέλαβε εξ ιδίων της στο Παράρτημα Ι του βασικού Νόμου πρόσθετα προς τον αρχικό κατάλογο, αφορούν τον Πρόεδρο και τα μέλη της Επιτροπής Δημόσιας Υπηρεσίας, ιδιαιτέρως και σε συνάρτηση με τα Άρθρα 122-125 του Συντάγματος, τον Πρόεδρο και τα μέλη της Επιτροπής Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας, τον Προεδρικό Επίτροπο, το Συμβούλιο Δημοσιονομικής Πολιτικής, τον Γραμματέα του Υπουργικού Συμβουλίου, τον Επίτροπο Προεδρίας για Ανθρωπιστικά Θέματα, τον Επίτροπο Διοικήσεως, τον Επίτροπο Νομοθεσίας και τον Πρόεδρο και μέλη της Αναθεωρητικής Αρχής Προσφύγων.