Η καταπολέμηση της τρομοκρατίας από την ΕΕ

Ένα νέο κύμα τρομοκρατικών επιθέσεων έχει πλήξει την Ευρώπη από το 2015, με τις επιθέσεις τζιχαντιστών να έχουν αυξηθεί από δύο το 2014 σε 14 το 2015 και σε 33 το 2017, σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Αστυνομικής Υπηρεσίας, Europol.

Η καταπολέμηση της τρομοκρατίας αποτελεί βασική προτεραιότητα των ευρωπαϊκών αρχών και ο αριθμός των συλλήψεων σχετικών με επιθέσεις τζιχαντιστών στην ΕΕ αυξήθηκε από 395 το 2014 σε 705 το 2017.

Οι τζιχαντιστές δεν είναι οι μόνοι που διενεργούν τρομοκρατικές επιθέσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Europol ταξινομεί τις τρομοκρατικές ενέργειες σε τέσσερις κατηγορίες ανάλογα με το κίνητρο που τις υποκινεί: ακροδεξιές, ακροαριστερές και αναρχικές, εθνικιστικές και αυτονομιστικές, αλλά και τρομοκρατικές ενέργειες που αφορούν ένα συγκεκριμένο ζήτημα (π.χ. επιθέσεις που σχετίζονται με τα δικαιώματα των ζώων ή το κίνημα κατά των αμβλώσεων).

Το 2017, οι περισσότερες τρομοκρατικές επιθέσεις που έλαβαν χώρα στην ΕΕ ταξινομήθηκαν ως αυτονομιστικές (οι 137 από τις 205). Ωστόσο, σύμφωνα με την Κάθριν ντε Μπολ, εκτελεστική διευθύντρια της Europol, «καμία από τις καταγεγραμμένες δραστηριότητες που κατηγοριοποιούνται ως τρομοκρατικές ενέργειες δεν ήταν τόσο θανατηφόρες και δεν είχαν τόσες επιπτώσεις στο σύνολο της κοινωνίας όσο εκείνες που διαπράχθηκαν από τζιχαντιστές».

Το 2015, 150 άτομα σκοτώθηκαν από επιθέσεις τζιχαντιστών και 135 άτομα το 2016. Αξίζει να αναφερθεί ότι παρότι ο αριθμός τρομοκρατικών επιθέσεων αυξήθηκε το 2017, ο αριθμός των θυμάτων μειώθηκε (63).

Ο ρόλος του Ισλαμικού Κράτους

Οι περισσότερες επιθέσεις τζιχαντιστών στην ΕΕ από το 2015 διαπράχθηκαν από το Ισλαμικό Κράτος ή εμπνεύστηκαν από την ιδεολογία του.

Η τζιχαντιστική οργάνωση άρχισε να παίρνει τον έλεγχο εδαφών στο Ιράκ και στη Συρία το 2014, ανακηρύσσοντας τη δημιουργία ‘χαλιφάτου’. Η έκταση των κατεχόμενων εδαφών είχε φτάσει ακόμα κι εκείνη της Μεγάλης Βρετανίας.

Το καλοκαίρι του 2014, ένας διεθνής συνασπισμός χωρών, συμπεριλαμβανομένων χωρών της ΕΕ, κατηύθυνε στρατιωτική δράση κατά των δυνάμεων του Ισλαμικού Κράτους στο Ιράκ και στη Συρία.

Τον Σεπτέμβριο του 2014, ο επίσημος εκπρόσωπος του Ισλαμικού Κράτους, Αμπου Μοχάμεντ Αλ Αντανί, κάλεσε τους οπαδούς του να σκοτώσουν τους απίστους στις δυτικές χώρες. Τον Μάϊο του 2016, κάλεσε όσους αδυνατούσαν να καταταχθούν στο Ισλαμικό Κράτος της Συρίας και του Ιράκ να σκοτώσουν τους απίστους στις χώρες διαμονής τους με οποιοδήποτε δυνατό μέσο.

Τα κράτη μέλη της ΕΕ, ειδικά όσα συμμετέχουν στον συνασπισμό κατά του Ισλαμικού Κράτους, θεωρούνται νόμιμοι στόχοι.

Ποιοι είναι οι τρομοκράτες;

Σύμφωνα με έκθεση της Europol του 2018, οι επιθέσεις τζιχαντιστών έχουν διαπραχθεί κατά κύριο λόγο από τρομοκράτες που μεγάλωσαν και ριζοσπαστικοποιήθηκαν στις χώρες καταγωγής τους και όχι από τους λεγόμενους ξένους μαχητές (άτομα που έχουν ταξιδέψει για να συμμετάσχουν σε τρομοκρατικές ομάδες και συγκρούσεις στο εξωτερικό). Λόγω της διαδικτυακής προπαγάνδας, έχει αυξηθεί η ριζοσπαστικοποίηση εγχώριων τρομοκρατών, που δεν λαμβάνουν άμεσες διαταγές από το Ισλαμικό Κράτος αλλά εμπνέονται από την ιδεολογία του.

Η Europol εξηγεί ότι οι συγκεκριμένοι τρομοκράτες δεν είναι απαραίτητα πολύ θρησκευόμενοι: μπορεί να μη διαβάζουν το Κοράνι ούτε να επισκέπτονται το τζαμί, έχοντας αποσπασματικές και στοιχειώδεις γνώσεις του Ισλάμ.

Το 2016, ένας σημαντικός αριθμός ατόμων που καταχωρήθηκαν ως τρομοκράτες στην Europol ήταν μικροεγκληματίες, υποδηλώνοντας ότι τα άτομα με εγκληματικό παρελθόν ή που προέρχονται από εγκληματικό περιβάλλον είναι πιο επιρρεπή στη ριζοσπαστικοποίηση και στρατολόγηση.

Η Europol καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «η θρησκεία μπορεί λοιπόν να μην αποτελεί το αρχικό ή πρωταρχικό κίνητρο ριζοσπαστικοποίσησης αλλά να προσφέρει πολύ απλά ένα ‘παράθυρο ευκαιρίας’ για την αντιμετώπιση προσωπικών προβλημάτων. Μπορεί να θεωρούν ότι η διάπραξη μιας τρομοκρατικής ενέργειας στη χώρα τους θα τους μεταμορφώσει από ασήμαντους ανθρώπους σε ήρωες».

Σύγχρονες τάσεις επιθέσεων τζιχαντιστών

Από το 2015, οι επιθέσεις τζιχαντιστών διαπράχθηκαν από μεμονωμένους δράστες και ομάδες. Οι μεμονωμένοι δράστες (ή «μοναχικοί λύκοι») χρησιμοποίησαν κυρίως μαχαίρια και όπλα. Οι επιθέσεις τους ήταν λιγότερο καλά σχεδιασμένες και σχετικά ανοργάνωτες. Από την πλευρά τους, οι ομάδες χρησιμοποίησαν αυτόματα όπλα και εκρηκτικά σε πολύπλοκες και καλά συντονισμένες επιθέσεις.

Έχει επίσης παρατηρηθεί η τάση διενέργειας επιθέσεων εναντίων απλών πολιτών, αντί για τη στοχοποίηση κτιρίων ή θεσμικών ιδρυμάτων, με στόχο την πυροδότηση συναισθηματικής αντίδρασης εκ μέρους του κόσμου.

Οι τρομοκράτες δεν κάνουν διαχωρισμό μεταξύ μουσουλμάνων και μη μουσουλμάνων και οι επιθέσεις έχουν ως βασικό στόχο την πρόκληση των μεγαλύτερων δυνατών απωλειών, όπως, μεταξύ άλλων, στο Λονδίνο, στο Παρίσι, στη Νίκαια, στη Στοκχόλμη στο Μάντσεστερ, και στη Βαρκελώνη.

Ποιος είναι ο ορισμός της τρομοκρατίας;

Σύμφωνα με τον κοινό νομικό ορισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως αυτός διατυπώνεται στην απόφαση-πλαίσιο 2002/475/ΔΕΥ του Συμβουλίου, τα αδικήματα ταξινομούνται ως τρομοκρατικά όταν διαπράττονται ή υπάρχει απειλή διάπραξής τους για τους εξής σκοπούς:

1. σοβαρός εκφοβισμός ενός πληθυσμού·
2. αθέμιτος εξαναγκασμός κυβέρνησης ή διεθνούς οργανισμού να εκτελέσει ή να παραλείψει οποιαδήποτε πράξη·
3. σοβαρή αποσταθεροποίηση ή καταστροφή των θεμελιωδών πολιτικών, συνταγματικών, οικονομικών ή κοινωνικών δομών μιας χώρας ή ενός διεθνούς οργανισμού.

Τι κάνει η ΕΕ για την καταπολέμηση της τρομοκρατία;

Έως σήμερα, έχουν ληφθεί ποικίλα μέτρα, σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, για την ενίσχυση του επιπέδου και της αποτελεσματικότητας της συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών.

Τα μέτρα της ΕΕ για την πρόληψη νέων επιθέσεων περιλαμβάνουν διεξοδικούς ελέγχους στα σύνορα της Ευρώπης και καλύτερη συνεργασία μεταξύ αστυνομικών και δικαστικών αρχών για τον εντοπισμό υπόπτων και την καταδίωξη των δραστών για τη μείωση της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, την αντιμετώπιση του οργανωμένου εγκλήματος και την αντιμετώπιση της ριζοσπαστικοποίησης.

Για παράδειγμα, οι ευρωβουλευτές υιοθέτησαν νέους κανόνες που δυσκολεύουν τους τρομοκράτες να χρησιμοποιήσουν όπλα ή να κατασκευάσουν χειροποίητες βόμβες.

Από την πλευρά της, η Europol απέκτησε νέες εξουσίες. Έχει πλέον τη δυνατότητα να συστήνει εξειδικευμένες ομάδες πολύ πιο εύκολα, όπως είναι το Ευρωπαϊκό Κέντρο κατά της Τρομοκρατίας που ιδρύθηκε τον Ιανουάριο του 2016. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί, επίσης, να ανταλλάσσει πληροφορίες με ιδιωτικές εταιρίες και να ζητάει από τα κοινωνικά δίκτυα να διαγράφουν σελίδες που ελέγχονται από το Ισλαμικό Κράτος.

Τον Ιούλιο του 2017, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συνέθεσε ειδική επιτροπή για τον εντοπισμό των πρακτικών και νομοθετικών ελλείψεων σε ό,τι αφορά την καταπολέμηση της τρομοκρατίας στην ΕΕ. Κατά συνέπεια, οι ευρωβουλευτές εκπόνησαν μία έκθεση με συγκεκριμένα μέτρα, καλώντας την Επιτροπή να τα συμπεριλάβει σε νέα νομοθεσία.

Πηγή: Ευρωκοινοβούλιο